Niewielka, ale wciąż rosnąca liczba naukowców, a właściwie naukowczyń, coraz głośniej mówi o tym, że nadszedł czas, aby zlikwidować menopauzę lub przynajmniej znacznie ją opóźnić. Jeśli to zrobimy, jak twierdzą te ekspertki od zdrowia kobiet, nie tylko wydłużymy naszą płodność, ale również odłożymy w czasie początek potencjalnych problemów zdrowotnych, które są często skutkiem spadku estrogenów.
Aby do tego jednak doszło, należałoby przesunąć znaczną część środków na mocno niedofinansowane badania nad zdrowiem kobiet oraz rozwinąć te, będące póki co w powijakach, zajmujące się długowiecznością reprodukcyjną kobiet. Co nie zmieni faktu, że nawet wówczas powinniśmy zadać sobie pytania: Czy mamy prawo zmieniać nasze ewolucyjne oprogramowanie? I czy to będzie bezpieczne? Nikt tego nie wie, ponieważ nikt do tej pory nie „uruchomił” na nowo cyklu menstruacyjnego kobiety i nie zbadał następstw tego procederu. Jednak zwolenniczki wyeliminowania menopauzy (wiele z nich to kobiety przed menopauzą) są zdeterminowane, by na zawsze usunąć klimakterium z życia swojego i innych kobiet.
Liderką badań nad długowiecznością reprodukcyjną kobiet jest Jennifer Garrison, adiunktka w Buck Institute for Research on Aging w Kalifornii. Jej laboratorium badało neuropeptydy, fragmenty białek w mózgu, które działają jak sygnały biochemiczne dalekiego zasięgu, podróżujące po organizmie w ramach czegoś, co nazywa „mózgowym Wi-Fi”. Badania miały na celu sprawdzenie, w jaki sposób neuropeptydy wpływają na starzenie się organizmu u robaków C. elegans. Zespół Garrison próbował wyjaśnić działanie jednego konkretnego neuropeptydu, który odgrywa w starzeniu rolę kluczową. Kiedy naukowcy odkryli, że funkcjonuje on poprzez układ rozrodczy, Garrison wraz z zespołem skupiła się na zrozumieniu wysyłanych przez niego sygnałów oraz ich zmian w powiązaniu z cyklem menstruacyjnym i starzeniem się.
Garrison uważa, że kluczem w tych badaniach jest zrozumienie, jak określa „rozmowy między mózgiem a narządami rozrodczymi: mózg-jajniki-macica”. Na tym etapie – jak zauważyła – wyłapujemy z tej rozmowy tylko pojedyncze słowa, takie jak estrogen, testosteron, neuropeptydy. Reszta tego leksykonu jest na razie nieznana.
Garrison próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego kobiety reprodukcyjnie się starzeją i co zrobić, by zapewnić im reprodukcyjną długowieczność. Ta dziedzina nauki jest na tyle nowa, że kiedy w 2013 roku współpracowniczka Garrison, Francesca Duncan, brała udział w kursie szkoleniowym z biologii starzenia się w Marine Biological Laboratory w Woods Hole w stanie Massachusetts, była jedyną osobą skupioną na długowieczności reprodukcyjnej kobiet. Wśród pytań, na które Garrison i jej współpracownicy starają się odpowiedzieć, znajduje się takie: dlaczego jajniki starzeją się znacznie wcześniej niż reszta ciała: już przecież kobiety po 30. roku życia określa się jako geriatryczne. Chcą także zrozumieć biologiczne powody, dla których potrzebujemy menopauzy, biorąc pod uwagę fakt, że tylko kilka innych gatunków, w tym orki i narwale, ją przechodzą, wówczas, gdy naprawdę bliskie nasze kuzynki – szympansice nie przerywają w większości przypadków swojego cyklu reprodukcyjnego do końca życia.
W oczach Garrison i jej innowacyjnych współpracowników menopauza jest niesprawiedliwa. Dina Radenkovic, lekarka i współzałożycielka Gameto, nowojorskiego startupu opracowującego metody leczenia niepłodności i menopauzy wskazuje na wiele barier utrudniających awans zawodowy kobiet: właśnie wtedy, gdy osiągają szczytowy rozwój kariery, muszą zostawić pracę i przeczekać okres, w którym chcą zostać matkami, w przeciwnym razie ryzykują utratę szansy na urodzenie dziecka. A kiedy w końcu osiągną pełnię swoich możliwości po czterdziestce lub pięćdziesiątce – nadchodzi menopauza.
Do badań nad zdrowiem kobiet potrzebne są fundusze
Obecnie tylko 1 proc. środków wydawanych na badania w dziedzinie opieki zdrowotnej przeznacza się na zdrowie kobiet (raport McKinsey & Company z 2022 r.). A przecież cierpienie, jakie wywołuje transformacja menopauzalna jest realne. Jej uciążliwych skutków doświadcza 80 proc. z nas, a 20 proc. przechodzi ją naprawdę ciężko. Po menopauzie wzrasta dodatkowo ryzyko wielu chorób i śmierci
Jedno z badań rządu Wielkiej Brytanii przeprowadzone w 2017 r. wykazało, że choć kobiety żyją dłużej niż mężczyźni, to przez więcej lat doświadczają chorób i częściej zmagają się złym stanem zdrowia. Młode kobiety, których czynność jajników w wyniku chemioterapii stosowanej w leczeniu raka ustaje wcześniej, są narażone na podobne ryzyko chorób. A mimo to, skutki menopauzy nie są nazywane żadną zapaścią ani kryzysem zdrowotnym – nazywa się je po prostu starzeniem.
Jeśli dzięki wysiłkom naukowców uda się wyjaśnić, jak i dlaczego jajniki się starzeją, odkrycia te mogą okazać się kluczem do szerszej wiedzy na temat starzenia się organizmu. Jajniki starzeją się znacznie szybciej niż reszta organizmu. Są takim wehikułem czasu, na przykładzie którego można prześledzić procesy wpływające na starzenie się organizmu.
Obecnie jest kilka obszarów badań dotyczących starzenia się reprodukcyjnego kobiet, które wymagają bliższego przyjrzenia się. Oto niektóre z nich:
- Jak interwencje biochemiczne, które oddziałują na procesy starzenia się, szczególnie oddziałują na jajniki?
Rapamycyna, inhibitor mTOR i wzmacniacze enzymu NAD+, obydwa znane ze swoich obiecujących efektów przeciwstarzeniowych, mogą spowalniać starzenie się jajników. Znane już są badania wskazujące, że inhibitory mTOR wydłużają płodność u myszy w wieku rozrodczym. Czy takie zastosowanie mogą mieć również u kobiet? - Jaki jest wpływ środowiska na rozwój komórek jajowych — od zanieczyszczeń żywności po mikrośrodowisko jajników?
Naukowcy coraz częściej odkrywają, w jaki sposób chemikalia, takie jak np. pestycydy czy pozostałości tworzyw sztucznych w żywności i kosmetykach (tu np. ftalany czy bisfenole), mogą wpływać na rozwój i funkcję jajników. Odkryto także, że środowisko w którym wzrastają jajniki z wiekiem się zmienia, powstają w nim stany zapalne, co bezpośrednio wpływa na jakość i ilość komórek jajowych. Prawdopodobną przyczyną tego stanu jest odkładanie się w tkance starych pęcherzyków jajowych, z których setki pozostają niewykorzystane i obumierają w każdym cyklu menstruacyjnym. Czy zatem poprawiając to środowisko można by rozwiązać problem niepłodności i menopauzy? - Jakie są przyczyny zapaleń na poziomie komórkowym, jaką funkcję pełnia mitochondria, a jaką starzenie się i uszkodzenia DNA? Naukowcy już teraz zaczynają mapować starzejące się komórki, które wycofują się z replikacji, a następnie wywołują stan zapalny w otaczających je komórkach – m.in. w tkankach jajnika, piersi i mięśni.
- Stworzenie dokładnych zegarów płodności po to, by kobiety mogły dokładnie dowiedzieć się, na jakim etapie ścieżki płodności się znajdują.
Start-upy a terapie przeciwstarzeniowe jajników
Istnieje niewielka grupa kobiet-naukowczyń i przedsiębiorczyń rozwijających start-upy, których misją są terapie zapobiegające starzeniu się jajników. I tak np. firma Olivia Therapeutic testuje wyhodowaną w laboratorium wersję hormonu anty-Müllerowskiego (AMH), który zapobiega dojrzewaniu jajeczek i skutecznie utrzymuje je w rezerwie. Z kolei firma Celmatix opracowuje lek, który aktywuje gen kodujący AMH. Firma Gameto wykorzystuje z kolei inżynierię komórkową po to, aby stworzyć leki biologiczne zastępujące niektóre funkcje jajników. Celem Gameto jest opracowanie leku, który pomoże kobietom poddawanym zapłodnieniu in vitro wyhodować bardziej dojrzałe komórki jajowe i drugiego, który będzie kontynuował chemiczną „rozmowę” między mózgiem a jajnikami, a która po menopauzie powoduje wyciszenie sygnałów wysyłanych przez jajniki.
Każdy, kto w jednej z powyższych dziedzinie odniesie sukces, uderzy w ogromny, niewykorzystany globalny rynek, na którym każdego roku około 25 mln kobiet przechodzi menopauzę. . Szacuje się, że do 2025 r. na całym świecie ponad miliard kobiet będzie po menopauzie . Jeśli taka perspektywa przyciągnie inwestorów i naukowców – to może się wiele zmienić w zdrowiu kobiet. Jednak naukowczynie z zespołu Garrison pragną czegoś więcej: chcą zidentyfikować podstawową, pierwotną przyczynę starzenia się jajników – sygnał lub kombinację sygnałów w organizmie, która rozpoczyna ten proces – i skorygować ją.
Kto jest gotowy na przedłużoną płodność i zdrowe długie życie?
Kto więc jest gotowy na przedłużoną płodność i zdrowsze życie w późniejszym wieku? Nie wszyscy. Większość, zarówno lekarzy jak i kobiet, traktuje te informacje jak science fiction: menopauza zdarza się nie bez powodu i powinniśmy szanować biologię – takie głosy dochodzą z offu.
Prawdą jest, że obecnie mamy już metodę leczenia, która może w znacznym stopniu zmniejszyć objawy transformacji menopauzalnej i związane z nią zagrożenia dla zdrowia. Jest nią terapia hormonalna. Problem polega na tym, że bierze ja niewystarczająca liczba kobiet i nie biorą jej wystarczająco długo. Gdyby więcej kobiet rozpoczęło terapię hormonalną wcześniej, uchroniłoby się przed szkodami wyrządzonymi w organizmie przez spadający poziom estrogenu.
Jeśli chodzi o przedłużanie płodności, spora grupa naukowców twierdzi, że wystarczyłoby od najmłodszych lat inwestować w tańsze i łatwiejsze zamrażanie komórek jajowych, niż przeznaczać miliony dolarów na nowy lek w nadziei, że opóźni on menopauzę o kilka lat. Ponadto, jak zwracają uwagę naukowcy, większa liczba cykli hormonalnych sprzyja większemu ryzyku raka jajnika, a menopauza przynosi ulgę w takich schorzeniach, jak endometrioza i anemia.
Garrison z zespołem zna głosy z offu i całą krytykę. Wie również, że większość kobiet nie chce miesiączkować całe życie. Dodaje, że, przynajmniej teoretycznie, możliwe byłoby podtrzymanie sygnalizacji jajnikowej bez wystąpienia okresu. Chce przede wszystkim by kobiety były zdrowe, by ich kości były mocne, a mózgi i serca prawidłowo funkcjonowały. „Gdybyśmy mogli po prostu przesunąć wiek, w którym przechodzi się menopauzę o pięć lat, oznaczałoby to zmianę zasad gry” – mówi. Wielu badaczy byłoby tym usatysfakcjonowanych. Ale dla Garrison to tylko jeden krok na drodze do ostatecznego celu, którym jest całkowita eliminacja menopauzy z życia kobiet.
Źródła:
proto.life/2022/06/is-it-time-to-cancel-menopausegov.uk/government/publications/health-profile-for-england/chapter-1-life-expectancy-and-healthy-life-expectancypbs.org/newshour/show/chemicals-in-plastic-electronics-are-lowering-fertility-in-men-and-womenmckinsey.com/industries/healthcare/our-insights/unlocking-opportunities-in-womens-healthcare
W społeczności Mameno rozmawiamy na wszystkie tematy! Dołącz do innych kobiet i naszych ekspertów, aby rozwiać wszystkie swoje wątpliwości dotyczące tej trudnej, ale niezwykłej podróży.
Informacje zawarte na stronie Mameno mają jedynie charakter informacyjny i nie zastąpią konsultacji ze specjalistą. W szczególności nie stanowią one porady medycznej ani diagnozy. Rewolucja hormonalna w okresie menopauzy może wywołać wiele zmian w Twoim ciele i psychice, ale nie wszystkie są z nią związane.
Interesuje Cię menopauza? Zarejestruj się, żeby mieć dostęp do ponad 100 artykułów z naszej bazy wiedzy.
