Wśród wielu kobiet panuje mylne przekonanie, że w okresie okołomenopauzalnym nie można zajść w ciążę. Tymczasem prawda jest znacznie bardziej skomplikowana.
Transformacja menopauzalna to czas, w którym zanika hormonalna aktywność jajników i następuje zatrzymanie miesiączki (menopauza to ostatnia miesiączka). Trzeba jednak pamiętać, że to, co powszechnie nazywamy menopauzą, to tzw. pre- i perimenopauza – czas, w którym może już dochodzić do licznych wahań poziomu hormonów, występowania licznych symptomów i do zaburzeń cyklu. Symptomy te jednak mogą być bardzo mylące, ponieważ nawet jeśli miesiączki są nieregularne, nie oznacza to, że nie można zajść w ciążę. Choć prawdopodobnie płodność w tym okresie jest znacznie niższa niż kiedyś.
Kobiety w trakcie transformacji menopauzalnej często rezygnują z antykoncepcji, a to bywa przyczyną niechcianych ciąż, które obarczone są dużym ryzykiem powikłań i występowaniem chorób lub wad wrodzonych. Późne ciąże bywają znacznie trudniejsze dla starszych matek – z wiekiem rośnie ryzyko powikłań, takich jak wysokie ciśnienie krwi, udary, drgawki, cukrzyca ciążowa czy problemy z sercem. Amerykańskie badanie statystyczne dowodzą, że w 2017 roku współczynnik urodzeń dla kobiet w wieku 45 lat i starszych wyniósł 0,9 urodzeń na 1000, a dla kobiet w wieku 50-54 lat 0,8 urodzeń na 10 000 kobiet. I chociaż liczby są niewielkie, z całą pewnością wskazują, że naturalna ciąża w tym wieku jest możliwa.
Etapy transformacji menopauzalnej a ciąża
Menopauzą nazywamy ostatnią miesiączkę w życiu kobiety. Okres ok. 6 lat przed ostatnią miesiączką i ok. 6 lat po niej określany jest jako klimakterium. Ten około 12-letni czas dzieli się na cztery etapy, którym towarzyszą zindywidualizowane objawy. Te cztery etapy to: premenopauza, perimenopauza, menopauza i postmenopauza. Samą menopauzę poprzedza okres pre- i perimenopauzy, w którym następuje stopniowy proces wygaszania czynności hormonalnej jajników. To wtedy pojawiają się typowe dla tego okresu objawy, takie jak uderzenia gorąca, nagłe zlewne poty, bezsenność, drażliwość; doliczono się ich aż 54!
U wielu kobiet na etapie perimenopauzy dochodzi także do zaburzeń cyklu miesiączkowego (pod względem długości i częstotliwości), co jednak nie oznacza utraty płodności. Ta faza może trwać kilka lat, dlatego przed potwierdzeniem menopauzy u lekarza specjalisty warto, a nawet trzeba, stosować antykoncepcję. Aby określić, w jakiej fazie klimakterium jesteśmy, należy zbadać poziom hormonów wytwarzanych przez przysadkę mózgową (FSH – hormon folikulotropowy i LH – lutropina, inaczej hormon luteinizujący) oraz hormony wytwarzane przez jajniki (estradiol i progesteron).
Oficjalnie mówimy, że przeszłyśmy menopauzę, kiedy minie 12 miesięcy od ostatniej miesiączki. Średni wiek, w którym kobiety w Polsce przechodzą menopauzę, to 51 lat. Po osiągnięciu menopauzy poziom LH (lutropina) i FSH (folikulotropina) pozostaje wysoki jeszcze przez 2-3 lata, ale poziom estrogenu i progesteronu pozostaje niski. Nie dochodzi do owulacji i w naturalny sposób nie może dojść do poczęcia. Ponieważ poziom hormonów już nigdy nie będzie odpowiedni do zajścia w ciążę, kontrola urodzeń w tym czasie nie jest konieczna. Dopiero wtedy możemy zrezygnować z antykoncepcji.
Skuteczna antykoncepcja w okresie okołomenopauzalnym
Podczas wizyty u ginekologa, który powinien zlecić zbadanie poziomu hormonów, zrobić USG pochwy i rozpoznać etap klimakterium, w którym się znajdujemy, możemy wybrać optymalną formę antykoncepcji. Najczęściej zalecane są:
- wkładki domaciczne,
- krążki dopochwowe,
- zastrzyki antykoncepcyjne (jednak nie zalecane po 50. r. ż.),
- implanty podskórne,
- tabletki hormonalne; u kobiet z obfitymi krwawieniami sprawdza się estrogenowa terapia zastępcza (ETZ) stosowana z wkładką domaciczną, uwalniającą miejscowo gestagen – ETZ łagodzi też inne objawy menopauzy,
- antykoncepcja mechaniczna/barierowa (prezerwatywy lub kapturki).
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej może jednak utrudnić rozpoznanie zbliżającej się menopauzy. Dlatego w tym okresie należy częściej odwiedzać lekarza ginekologa i dbać o regularne badania poziomu hormonów. Dopiero wówczas będziemy mogły mieć pewność, kiedy można zrezygnować z antykoncepcji oraz, jeśli będzie taka potrzeba i możliwość, przejść na hormonalną terapię menopauzalną (HTM).
Perspektywy zajścia w ciążę a wczesna i przedwczesna menopauza
Wczesna menopauza może mieć wiele przyczyn, wśród których najczęstsze mają uwarunkowania genetyczne (mała tzw. rezerwa jajnikowa), przebyte operacje (np. usunięcie jajowodów, jajników, macicy), choroby autoimmunologiczne (choroba Hashimoto, choroba Addisona, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, miastenia, styl życia – palenie papierosów, niedowaga, anoreksja, ekspozycja na stres, czy stosowanie niektórych leków, np. w terapii endometriozy czy raka piersi.
Wczesną menopauzą określa się czas, kiedy pojawia się ona przed 45. rokiem życia., a przedwczesna menopauza ma miejsce przed 40. rokiem życia. Przedwczesna menopauza nie jest tym samym, co przedwczesna niewydolność jajników, chociaż niektórzy używają tych terminów zamiennie. Przedwczesna niewydolność jajników (premature ovarian insufficiency – POI) dotyczy około 1 proc. kobiet w wieku rozrodczym i wiąże się z poważnymi konsekwencjami: bezpłodnością, większą skłonnością do zapadania na choroby autoimmunologiczne, serca, neurologiczne i osteoporozę.
Kiedy mówimy o POI? Wówczas, kiedy niewydolność jajników pojawia się przed 40. rokiem życia, występuje brak miesiączek lub rzadkie miesiączkowanie (przynajmniej w okresie 4 miesięcy) oraz stężenia FSH przekracza 25 IU/l (oznaczone dwukrotnie w odstępach większych niż 4 tygodnie). Terapia POI jest zawsze zindywidualizowana i najczęściej polega na suplementacji estrogenowo-progesteronowej. Optymalna, wg Międzynarodowego Towarzystwa Endokrynologii Ginekologicznej, którego badania opublikowano w artykule „Przedwczesna niewydolność jajników – nowe podejścia hormonalne w optymalizacji płodności” w czasopiśmie „Gynecological endocrinology”, wydaje się być terapia estrogenowo-progestagenowa w połączeniu z DHEA i melatoniną. Powinna być ona podawana aż do czasu wystąpienia naturalnej menopauzy.
Liczba spontanicznych ciąż u pacjentek z wczesną i przedwczesną menopauza jest niewielka. Co nie oznacza, że nie ma rozwiązań, które umożliwią im poczęcie i urodzenie dziecka. Należą do nich:
- procedura zapłodnienia in vitro,
- adopcja komórki jajowej, czyli skorzystanie z komórki dawczyni,
- krioprezerwacja (zamrożenie) komórek jajowych.
Źródła: verywellhealth.com/change-of-life-baby-is-pregnancy-possible-during-perimenopause-3576789 medicalnewstoday.com/articles/320228#takeaway medexpress.pl/przedwczesna-niewydolnosc-jajnikow-poi-czy-jest-nadzieja/74927
W społeczności Mameno rozmawiamy na wszystkie tematy! Dołącz do innych kobiet i naszych ekspertów, aby rozwiać wszystkie swoje wątpliwości dotyczące tej trudnej, ale niezwykłej podróży.
Informacje zawarte na stronie Mameno mają jedynie charakter informacyjny i nie zastąpią konsultacji ze specjalistą. W szczególności nie stanowią one porady medycznej ani diagnozy. Rewolucja hormonalna w okresie menopauzy może wywołać wiele zmian w Twoim ciele i psychice, ale nie wszystkie są z nią związane.
Interesuje Cię menopauza? Zarejestruj się, żeby mieć dostęp do ponad 100 artykułów z naszej bazy wiedzy.